روان پریشی

روان پریشی فراتر از دیابت

روان‌پریشی یا سایكوز به معنای وضعیت روانی غیرطبیعی است و اصطلاحی است كه در روانپزشكی برای حالتی روانی‌ به كار می‌رود كه اغلب به صورت «از دست‌دادن تماس با واقعیت» توصیف می‌شود. سایكوز به انواع جدی اختلالات روانی گفته می‌شود كه در طول آنها بیمار ممكن است دچار توهم و هذیان شود. گاه افراد سایكوتیك اختلال شخصیت نیز دارند. جنون یا سایكوز نوعی قطع ارتباط با واقعیت است كه به‌طور مشخص شامل هذیان (عقاید نادرست درباره وقایع یا اشخاص) و توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی كه وجود خارجی ندارند) می‌شود. واژه سایكوز به معنی وضعیت روانی غیرطبیعی است كه حالت‌های مختلفی را دربرمی‌گیرد ولی اصلی‌ترین ویژگی آنها نوعی قطع ارتباط با واقعیت است.

كلمه روان‌پریشی یا سایكوز برای توصیف شرایط غیرطبیعی ذهن و وضعیت روانی به كار می‌رود كه طی آن ارتباط فرد با واقعیات قطع می‌شود. در این حالات، علاوه بر قطع ارتباط با واقعیات، اختلال در تفكر، درك و قضاوت نیز بروز می‌كند. زمانی كه كسی دچار حالت روان‌پریشی شود، روان‌پریش یا سایكوتیك نامیده می‌شود. روان‌پریشی یا سایكوز یا اختلالات شدید روانی، نوع شدید بیماری روانی است كه ویژگی عمده آن فقدان واقعیت‌سنجی یا قطع ارتباط با دنیای واقعی است. معمولا بیمار رفتارها و صحبت‏های غیرطبیعی دارد. فعالیت‌های جسمی و روانی او به حدی دچار اختلال می‏شود كه باعث به هم ریختگی فعالیت‌های فردی و اجتماعی‏اش می‏شود. چنین بیماری معمولا از بیماری خود آگاهی ندارد و خود را سالم می‏داند و از درمان خودداری می‏كند.

 

 

در این نوع بیماری اغلب ضایعه مشخصی در مغز مشاهده نمی‏شود. روان‌پریشی را به دلیل تفاوت در شروع و سیر بیماری، مدت بیماری و بهبود به چند گروه اصلی تقسیم می‏كنند.روان‌پریشی ممكن است با بیماری‌های جسمی (مثلا به دنبال ضربه‌های مغزی، عفونت‌های شدید، مصرف مواد) یا بر اثر بیماری‌های روانی (مثلا اسكیزوفرنیا) همراه باشد. اگرچه روان‌پریشی ممكن است در هر گروه سنی دیده شود، اما بیشتر در افراد جوان اتفاق می‌افتد. حدود 3 تا 5 نفر از هر صد نفر حالاتی از روان‌پریشی را تجربه می‌كنند كه این میزان بیشتر از میزان شیوع دیابت (بیماری قند) است.

اغلب مردم از این دوره بیماری رهایی پیدا می‌كنند. روان‌پریشی ممكن است برای هر كسی اتفاق بیفتد و مثل هرنوع بیماری دیگری می‌تواند درمان شود. روان‌پریشی انواع مختلفی دارد مانند اسكیزوفرنیا، افسردگی روان‌پریشانه، اختلال خلق دوقطبی و اختلال هذیانی. اسكیزوفرنیا یا شیزوفرنیا از موارد شایع بیماری‌های روان‌پریشانه است كه حدود 5‌‌/‌‌1ـ1 درصد افراد جامعه را در طول عمر مبتلا می‌سازد.

روان‌پریشی، موجب تغییرات خلق و تفكر(بروز عقاید غیرمعمول)، قضاوت و ادراك می‌شود. مجموعه این عوامل باعث می‌شوند گفتار، كردار و رفتار شخص آنچنان دچار آشفتگی شود كه براحتی نتوانیم احساسات شخص بیمار را درك كنیم.

تفكر گیج و مبهم (سردرگمی): در این حالت افكار روزمره فرد مبتلا مبهم شده و ارتباط معمول و منطقی خود با یكدیگر را از دست می‌دهند. صحبت‌های شخص نامشخص، نامفهوم یا نامربوط می‌شوند. شخص ممكن است در تمركز، دنبال‌كردن مكالمه و یادآوری مسائل مشكل داشته باشد و سرعت افكار ممكن است بسیار تند یا كند شود.

اعتقادات غلط (هذیان): كسی كه یك دوره روان‌پریشی را تجربه می‌كند، ممكن است دچار عقاید و باورهای غلط و نابجایی شود كه هذیان نامیده می‌شود. در این حالت شخص چنان به عقاید خود مطمئن است كه بحث‌های منطقی نمی‌تواند تغییری در او ایجاد كند. به عنوان مثال ممكن است شخصی با توقف یك اتومبیل‌‌ در بیرون منزلش اظهار كند كه پلیس او را تحت نظر دارد.

توهم: توهم به مفهوم درك بدون وجود محرك خارجی واقعی است.در این حالت شخص روان‌پریش، چیزهایی را می‌بیند، می‌شنود، حس می‌كند، می‌چشد یا بویی احساس می‌كند كه وجود خارجی ندارند. به‌عنوان مثال چیزهایی می‌شنود كه افراد دیگر حاضر در همان موقعیت زمانی و مكانی نمی‌شنوند یا چیزهایی می‌بیند كه وجود خارجی ندارند.علائم در افراد مختلف با هم تفاوت‌هایی دارد كه ممكن است طی زمان تغییر كند. یك دوره روان‌پریشی در 3 مرحله اتفاق می‌افتد و طول این دوره‌ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

روانپریشی وضعیت روانی غیرطبیعی است كه حالت‌های مختلفی را دربرمی‌گیرد ولی اصلی‌ترین ویژگی آن، نوعی قطع ارتباط با واقعیت است

مرحله یك (مقدماتی): در این مرحله، علائم گنگ و مبهم هستند و بسختی می‌توان متوجه آنها شد. ممكن است تغییراتی در چگونگی بیان احساس، ادراك و افكار ایجاد شود. مثلاً شخص كمی مشكوك و بدبین می‌شود، دیر به خواب می‌رود، مرتب دلشوره دارد، انگیزه قبلی خود برای كاركردن را از دست می‌دهد، و زود عصبانی می‌شود.

مرحله دوم (حاد): در این مرحله علائم روان‌پریشی به وضوح تجربه می‌شوند. این علائم شامل توهم، هذیان یا تفكر مبهم است.

مرحله سوم (بهبود): گروهی از حالات روان‌پریشانه قابل درمان هستند. الگوی رفع علائم از فردی به فرد دیگر فرق داشته و رفع علائم تدریجی است.البته گروهی از بیماران بعد از اولین دوره روان‌پریشی بهبود می‌یابند و هرگز دوره دیگری از روان‌پریشی را تجربه نمی‌كنند.

روان‌پریش نامی است كه به مجموعه علائم مشخص، بدون در نظرگرفتن علت بیماری گفته می‌شود. تجربه هر فردی از روان‌پریشی متفاوت است و دادن یك نام خاص یا زدن برچسب بیماری روان‌پریشانه روی فرد در مراحل اولیه درست نیست. تشخیص به معنای شناختن یك بیماری از طریق تفسیر علائم و نشانه‌های موجود، تعیین عامل بروز بیماری و طول مدت علائم است. برخی از انواع روان‌پریشی عبارتند از روان‌پریشی ناشی از مواد، روان‌پریشی به علت صدمات مغزی، روان‌پریشی واكنشی‌گذرا، اسكیزوفرنیا، اختلال شبیه اسكیزوفرنی ‌(اسكیزوفرنی فرم)، اختلالات خلقی، اختلال اسكیزوفرنیا افكتیو، افسردگی روان‌پریشانه و اختلال روان پریشی پس از زایمان.

روان‌پریشی ناشی از مواد: استفاده یا ترك موادی مانند الكل، حشیش، شیشه، قرص اكستازی و سایر مواد می‌توانند با ظهور علائم روان‌پریشی مرتبط باشند. گاهی این علائم پس از رفع اثر یك ماده از بین می‌روند. در موارد دیگر، بیماری ممكن است طولانی شود یا پس از ترك مواد تظاهر نماید.

روان‌پریشی به علت صدمات مغزی: در برخی موارد روان‌پریشی ممكن است ناشی از صدمات واردشده به سر یا مربوط به بیماری‌های جسمی دیگری كه عملكرد مغز را می‌سازند(نظیر انسفالیت یا التهاب مغز، ایدز یا سرطان) باشد. در این‌گونه موارد، غالبا علائم دیگری چون مشكلات حافظه یا اختلال جهت‌یابی و همچنین علائم جسمی (مثلاً تب، درد یا جراحت) نیز وجود دارد.

روان‌پریشی واكنشی گذرا: علائم روان‌پریشی ممكن است به طور ناگهانی و به دنبال یك استرس (فشار روانی) در زندگی فرد مثل مرگ یكی از اعضای خانواده یا تغییر محیط زندگی بروز كنند. این علائم می‌توانند شدید باشند اما بیشتر مبتلایان بسرعت و تنها در عرض چند روز بهبود می‌یابند.

اسكیزوفرنیا: اسكیزوفرنیا نوعی روان‌پریشی است كه تغییرات رفتاری و علائم آن حداقل 6 ماه طول می‌كشد. البته علائم و طول مدت بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

اختلال شبیه اسكیزوفرنی(اسكیزوفرنی فرم): این بیماری بسیار شبیه اسكیزوفرنیاست به استثنای این‌كه علائم آن كمتر از 6 ماه طول می‌كشد.

اختلالات خلقی: این گروه از اختلالات، اختلالات خلقی دوقطبی (مانیك ـ دپرسیو)، مانیا (شیدایی) ـ و افسردگی را شامل می‌شوند. در اختلال خلقی دوقطبی، شخص به طور متناوب دچار خلق بالا (شیدایی) یا كاهش خلق (افسردگی) می‌شود. در صورت بروز نشانه‌های روان‌پریشی، این نشانه‌ها اغلب با خلق سازگار خواهند بود. به عنوان مثال بیماران افسرده ممكن است صداهایی بشنوند (توهمات شنوایی) كه آنها را بی‌كفایت، بی‌ارزش و گناهكار می‌خوانند. بیمار مانیك ممكن است بیش از حد هیجان‌زده یا خوشحال باشد. فكر كند كه فرد بسیار مهمی است و به بذله‌گویی یا شیرین‌كاری‌های افراطی مبادرت ورزد.

اختلال اسكیزوفرنیا افكتیو: این تشخیص زمانی مطرح می‌شود كه فرد هم علائم بیماری خلقی (نظیر افسردگی یا شیدایی) و هم علائم اسكیزوفرنیا را به صورت همزمان دارا باشد. به عبارت دیگر، علائم بیماری، شبیه هیچ‌یك از اختلالات خلقی یا اسكیزوفرنیا (به تنهایی) نیست.

افسردگی روان‌پریشانه: این اختلال به صورت افسردگی شدید همراه با علائم روان‌پریشی مشخص می‌شود. به صورتی كه هیچ دوره‌ای از شیدایی یا خلق بالا حین بیماری اتفاق نیفتاده باشد. این نكته تفاوت این بیماری با اختلال دوقطبی است.

اختلال روان‌پریشی پس از زایمان: دوره پس از زایمان، هنگام رخ‌دادن دگرگونی‌های فیزیكی، اجتماعی و هیجانی فراوانی است. تقریبا ۸۵ درصد زنان برخی اختلالات خلقی، همانند بی‌ثباتی‌های خلقی یا گریان‌بودن را تجربه می‌كنند. در برخی موارد، مشكل «اندوه پس از زایمان» تا اندازه «اختلال افسردگی پس از زایمان» پیش می‌رود. روان‌پریشی (سایكوز) پس از زایمان، به نسبت نادر بوده ولی می‌تواند به عنوان بخشی از اختلال خلقی پس از زایمان یا یك رخداد جداگانه روی دهد. روان‌پریشی پس از زایمان همراه و همزمان با نشانه‌های خلقی (افسردگی یك یا دوقطبی) رخ می‌دهد. دلیل رخ دادن روان پریشی پس از زایمان، هنوز به درستی شناخته نشده است.

به طور كلی روند درمانی بیماری روان‌پریشی بسختی پیش می‌رود، بخصوص اگر زمینه ژنتیكی داشته و در سنین پایین نیز شروع شده باشد و زمان زیادی بدون درمان گذشته باشد. درمان بسته به علت جنون متفاوت است. بستری‌شدن در بیمارستان اغلب برای اطمینان از ایمنی بیمار لازم است. داروهای ضدروان‌پریشی یا داروهایی كه توهمات شنوایی صداهای شنیده شده و هذیان‌ها را كاهش می‌دهند و تفكر و رفتار را پایدار می‌كنند كمك‌كننده هستند. گروه درمانی یا مشاوره روانی نیز كمك‌كننده است